مالکیت معنوی یا مالکیت فکری
مالکیت معنوی یا (Intellectual Property) IP به خلاقیت های ذهن اشاره دارد. همه چیز از آثار هنری گرفته تا اختراعات، برنامه های کامپیوتری، علائم تجاری و سایر نشان های تجاری. مالکیت معنوی یا IP طیف وسیعی از فعالیت ها را پوشش می دهد و نقش مهمی در زندگی فرهنگی و اقتصادی ایفا می کند.
این اهمیت توسط قوانین مختلفی که از حقوق مالکیت فکری حمایت می کنند، به رسمیت شناخته شده است. حقوق مالکیت فکری پیچیده است؛ قوانین متفاوتی در رابطه با انواع مختلف مالکیت فکری و قوانین ملی متفاوتی در کشورها و مناطق مختلف جهان و همچنین حقوق بین الملل وجود دارد.
در این مطلب به معرفی اصلی انواع دامنه های مالکیت فکری یا مالکیت معنوی می پردازیم و توضیح می دهیم که چگونه قانون از آنها محافظت می کند. همچنین کار سازمان جهانی مالکیت معنوی WIPO را معرفی نموده و آژانس سازمان ملل متحد که به ساخت IP work برای نوآوری و خلاقیت اختصاص دارد را معرفی خواهیم کرد.
چرا مالکیت معنوی یا مالکیت فکری یا IP مهم است؟
در قرن حاضر بیش از تمام طول تاریخ بشریت توانسته ایم به درک این موضوع حیاتی برسیم که خلاقیت، ایده ها و نوآوری موضوعاتی فوق العاده حیاتی هستند. آنها رشد اقتصادی را تحریک کرده، مشاغل و صنایع جدیدی ایجاد می کنند و کیفیت و لذت زندگی را افزایش می دهند. پیشرفت و رفاه بشریت به ظرفیت ما برای ارائه ایده ها و خلاقیت های جدید بستگی دارد.
پیشرفت فناوری مستلزم توسعه و کاربرد اختراعات جدید است. در حالی که فرهنگ پویا دائما به دنبال راه های جدیدی برای بیان خود است. به این ترتیب درک و شناسایی مالکیت معنوی و مالکیت فکری توانسته ابزاری بسیار مفید و صلح طلبانه برای گسترش اتحاد ملل باشد و با تبادل صلح آمیز اطلاعات و محصولات بین فرهنگ ها و کشور ها باعث افزایش اتحاد و همبستگی سایر دول خواهد شد.
این امر در بی اثر شدن مرزها هنگام کمک رسانی و گسترش عدالت رفاهی و اجتماعی در سراسر جهان بسیار سازنده بوده و در صورت تقویت یکپارچگی و رفع انحصار های امپریالیستی از بطن آن ضمن حذف هرگونه رفتار نژاد پرستانه توسط ملل متحد، بی عدالتی و فقر از سراسر جهان ریشه کن خواهد شد.
مالکیت معنوی و تاثیر آن بر سیاست های جهانی
پس از تدوین و امضا شدن منشور ملل متحد در مجمع عمومی سازمان ملل متحد سایر اعضا بر تداوم بهره گیری از صلح، حقوق بشر و توسعه در سیاست های کلی خود توافق کرده و متعهد به اجرای آن شدند. لذا پس از پایان دوره استعمار در اواخر دهه 60 میلادی و آغاز استقلال منافع ملل مختلف از یکدیگر، جهان دریافت که بدون تعامل و ایجاد همبستگی با سایر ملل هرگز نمیتواند جامعه خود را هدایت و کنترل کنند.
بر همین اساس همواره و در مواردی مانند استفاده از انرژی هسته ای که تاثیر به سزایی در آینده انرژی و حیات بشر دارد یا علوم پزشکی و علوم فضانوردی و… که زیر ساخت های آینده بشر را تشکیل می دهند، معاهده هایی بین ملل متحد وجود دارد که تمام بشر را وادار میکند تا مادامی که در هریک علوم پایه به یک دستاورد تازه رسیدند آن را برای استفاده ی صلح آمیز در اختیار دیگر ملل قرار دهند که حدود و مقررات آن را قانون مشخص کرده است.
اما متاسفانه از آنجایی که سازمان ملل متحد در حفظ استقلال خود بشدت ناکام مانده و عملا تحت سلطه نظام فاسد و ناکارآمد غربی و صهیونیسم قرار گرفته است که اجرای عدالت در بهره مندی از پیشرفت های بشر را بطور انحصاری در استعمار خود نهاده اند و از آن به عنوان ابزار تحریم و سلطه بر فرهنگ دیگر ملل استفاده میکنند.
لازم به ذکر است که این کشور ها با فعالیت عمده در حوزه فروش و گسترش سلاح های جنگی بزرگترین عامل تقویت تروریسم در منطقه هستند و به عقیده باطل قصد دارند تا با معرفی خودشان به عنوان صاحبان تمدن مدرن این حق را برای خودشان خلق کنند که میتوانند دست به هر اقدام جنایتکارانه و تروریستی بزنند و حقوق هر ملتی را که آنها بخواهند مورد تجاوز قرار دهند.
پیش از این که سایر ملل از حدود مالکیت و اختیارات بشر آگاه شوند، الله تعالی در کتاب مقدس مسلمانان یعنی قرآن کریم که به واسطه وحی الهی بر حضرت محمد رسول الله نازل شده است، به خوبی بشر را از حدود و مرز ها و اختیارات خود مطلع ساخته و او را در رعایت عدالت و برابری بین همنوعان خود به تکرار الزام کرده است.
امروزه به لطف اهل بیت بنی اکرم در مورد حفاظت و گسترش پیروان دین اسلام و با همت مجاهدین و دانشمندان اسلام موفق به استخراج و تدوین مجموعه قوانین و مقررات قابل استفاده در جوامع بشری با حفظ محور یکتا پرستی، رعایت عدالت و حقوق هم نوعان و نیز هدایت جوامع به سوی ذات الهی بوده اند که اکنون منبع اصلی نگارش حقوق بشر و قوانین بین المللی واقع شده است.
تاریخچه حقوق مالکیت معنوی
حقوق مالکیت معنوی نیز حیاتی است. مخترعان، هنرمندان، دانشمندان و کسب و کارها زمان، پول، انرژی و تفکر زیادی را برای توسعه نوآوری ها و خلاقیت های خود صرف می کنند. برای تشویق آنها به انجام این کار، آنها به فرصتی نیاز دارند تا بازده منصفانه ای از سرمایه گذاری خود داشته باشند. این به معنای دادن حقوق به آنها برای محافظت از مالکیت معنوی شان است.
اساسا، حقوق مالکیت معنوی مانند کپی رایت، حق ثبت اختراع و علائم تجاری را می توان مانند هر حق مالکیت دیگری مشاهده کرد. آنها به سازندگان یا صاحبان IP اجازه می دهند تا از کار خود یا از سرمایه گذاری خود در خلق بهره مند شوند و به آنها کنترل نحوه استفاده از اموال خود را می دهند.حقوق مالکیت فکری از دیرباز در نظام های حقوقی مختلف به رسمیت شناخته شده است. به عنوان مثال، حق ثبت اختراع برای محافظت از اختراعات در ونیز از قرن پانزدهم اعطا شد.
ابتکارات مدرن برای حفاظت از مالکیت فکری از طریق حقوق بین المللی کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی (1883) و کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری (1886) آغاز شد. این روزها، آنجا بیش از 25 معاهده بین المللی در مورد مالکیت فکری که توسط WIPO اداره می شود. حقوق مالکیت فکری نیز توسط ماده ۲۷ اعلامیه جهانی حقوق بشر محافظت می شود.
دسته بندی مالکیت معنوی یا IP
مالکیت های معنوی اغلب به دو دسته اصلی تقسیم می شود:
- دسته اول شامل انواع و اقسام مالکیت صنعتی شامل ایده ها و اختراعات، طرح های صنعتی، علائم تجاری و نشانه های جغرافیایی است.
- دسته دوم شامل انواع و اقسام حق چاپ و حقوق مرتبط آثار ادبی، هنری و علمی، از جمله اجراها بوده و پخش ها را پوشش می دهد.
